Houtwallen en singels
houtwal
Wat is het verschil tussen een houtwal en een houtsingel? En staan er altijd bomen in een rij? Onder andere deze vragen zijn tijdens de cursus houtwallen en singels behandeld. Deze trainingen werden aangeboden aan deelnemers van SGBDO in het najaar van 2019.
Een houtwal is een lijnbeplanting op een wallichaam van tenminste 0,5 meter hoog en in ieder geval 1,5 meter breed. Veelal zijn de wallen iets hoger en breder. De beplanting bestaat tenminste uit een struiken laag en mogelijk ook uit bomen en hakhout. Een rij bomen op een walletje is dus geen houtwal en ook een takkenril (in een rij gestapelde gesnoeide takken) is geen houtwal. Vaak ligt er naast de houtwal ook een sloot of greppel. De houtwal verschilt van een houtsingel doordat hier geen wallichaam bij aanwezig is. Een houtsingel is vaak iets breder en jonger van leeftijd. De houtwallen komen veel voor rond oude dorpen op zandgrond. Houtsingels veelal op ontgonnen grond. Op oude veengronden zijn vaak elzensingels langs een sloot of greppel te vinden.
Cultuurelement
Houtwallen en singels zijn cultuurelementen: ze zijn aangelegd en zijn beheerd met een doel. Dit kon onder andere zijn om een akker af te schermen voor wild en vee, of om juist vee binnen een weiland te houden. Ook zijn singels aangelegd als windbreker en om grond op de akkers vast te houden. Op sommige plekken werd de houtwal ook gebruikt om de grens van een gebied te markeren of als verdedigingslijn (landweer). Het hout uit de wallen en singels werd gebruikt als brandhout, gereedschapsstelen, bouwhout, eikenschors voor de leerlooierij en andere gerieven. Veel van deze functies zijn tegenwoordig niet meer van toepassing, maar er zijn wel nieuwe functies voor in de plaats gekomen. De landschapsstructuur wordt onder andere gevormd door de houtwallen en singels. Ze worden gebruikt om identiteit aan te ontlenen en als decor om in te recreëren. Niet voor niets worden kleinschalige landschappen met veel houtwallen sterk gewaardeerd. Ook de ecologische waarde en functie van de lijnelementen is de laatste decennia meer aangetoond. Om deze landschappelijke elementen in stand te houden, moeten ze echter wel beheerd worden.
biodiversiteit
Wat kun je als beheerder doen om biodiversiteit van je houtwal te vergoten? Deze vragen waren aan de orde in de praktijktraining ‘Houtwal en biodiversiteit’ in het najaar van 2021.
Biodiversiteit is de term voor de veelheid aan plant- en diersoorten, die onderling en met de omgeving zijn verbonden tot een complex systeem. Door afname van leefgebieden neemt het aantal soorten nog steeds af. Als oorzaken gelden: verzuring (stikstof), verdroging, versnippering en verplaatsing (opkomst van exoten). Wat kun je in het beheer van houtwallen doen om dit te keren?
Het landschap is niet alleen onze leefomgeving, maar ook dat van veel soorten flora en fauna. Historische topografische kaarten, bijvoorbeeld te vinden via www.topotijdreis.nl laten zien hoe dat is veranderd. Overijssel kent veel verschillende cultuurlandschappen. Via www.ahn.nl kun je hoogtekaarten vinden, die helpen verklaren hoe het landschap is ontstaan. Deze informatie doet beseffen hoe belangrijk het is om wat er nog is te behouden, te versterken of uit te breiden.
Kennisbank
Verdieping
en beheer
Tijdens verschillende praktijktrainingen is aandacht besteed aan houtwallen en bijbehorend beheer. Onderstaand vind je de gegeven powerpointpresentatie per praktijktraining.
Extra info
Downloads
Plantwijzer houtwal
Uitgebreide informatie over de geschiedenis, het aanplanten en beheren van houtwallen.
Een lijst met inheemse bomen en struiken in Overijssel.
Extra informatie over houtwallen en biodiversiteit.
